Europese democratieën kunnen op allerlei manieren georganiseerd zijn, maar er zijn grenzen die te allen tijde dienen te worden gerespecteerd. Overheden dienen de fundamentele waarden te eerbiedigen en dat geldt evenzeer voor de nieuwkomers in onze samenlevingen.
Minister Koenders van Buitenlandse Zaken van Nederland sneed deze kwestie aan tijdens zijn openingsspeech in Straatsburg waar het Nederlandse voorzitterschap een seminar organiseerde voor de Raad van Europa.
Minister Koenders voegde toe dat er allerlei vormen van democratie floreren in Europa en dat er geen sprake is van een one size fits all-model. ‘Maar er zijn grenzen. Met de duidelijkste grens wordt voorkomen dat de rechtsstaat terzijde wordt geschoven onder het mom van verkiezingen of de wil van de meerderheid. Geen regering kan ooit de rechtsstaat dienen door deze selectief te handhaven. Geen samenleving kan ooit de mensenrechten verdedigen door bepaalde groepen uit te sluiten van bescherming’, aldus minister Koenders.
Botsing van culturen
De minister benoemde ook de recente botsingen tussen culturen in Europa. ‘Europese overheden dienen de fundamentele waarden te eerbiedigen en dat geldt evenzeer voor de nieuwkomers in onze samenlevingen. De massale aanrandingen van vrouwen in Keulen en andere Europese steden hebben tot ontzetting en verontwaardiging geleid. De vrijheid van deze vrouwen is geweld aangedaan, en het is nu aan de staat om de daders te berechten. Op momenten als deze bewijst de rechtsstaat zijn waarde.’
Minister Koenders meent dat de retoriek van “wij” tegen “zij” weinig helpt. Deze druist in tegen de waarden die we juist willen beschermen. ‘Dat geldt ook voor het weigeren van complete groepen vluchtelingen omdat ze qua cultuur of religie niet bij ons zouden passen. Daarom is het essentieel dat personen verantwoordelijk worden gesteld voor hun daden.’
Minister Koenders erkent dat het niet realistisch is om te verwachten dat alle migranten zich meteen en volledig inschikken in onze samenlevingen. Integratie is nu eenmaal een complex en langdurig proces. Maar er rust wel een collectieve verantwoordelijkheid op de nieuwkomers zich aan te passen, net zoals voor de landen die hen opvangen geldt dat zij de integratie moeten faciliteren.
Minister Koenders meldde dat de Nederlandse regering een participatieverklaring voor migranten invoert waarin de rechten, verplichtingen en waarden die fundamenteel zijn voor de Nederlandse maatschappij uitdrukkelijk worden benoemd. Voor mensen die in Nederland in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning vormt de partcipatieverklaring de eerste stap op weg naar burgerschap. De Nederlandse regering werkt aan een wet om de verklaring verplicht te stellen voor onder meer degenen die in aanmerking komen voor asiel en familieleden van migranten. Op weigering zou een boete komen te staan en in sommige gevallen kan de verblijfsvergunning zelfs worden ingetrokken.
De minister besloot zijn speech door te stellen dat de migrantencrisis een stresstest is voor onze waarden, maar ook de kans is voor Europa te laten zien wat het waard is. ‘We moeten ons altijd realiseren dat de manier waarop we omgaan met migranten en vluchtelingen weerspiegelt wie wij zijn. Als we hem hardvochtig en oneerlijk behandelen, ondergraven we onze eigen waardigheid als beschaafde naties. Je kunt geen prijskaartje aan waardigheid hangen; ze is onbetaalbaar.’
