Opnieuw is het dreigingsniveau in Nederland vastgesteld op ‘substantieel’. Dat betekent dat de kans reëel is dat er een aanslag in Nederland plaatsvindt. De grote diversiteit aan actoren en de manier waarop zij elkaar beinvloeden maakt de dreiging complex. De recente aanslagen in Tunesië, Frankrijk en Koeweit laten zien dat de jihadistische dreiging diffuus is. Daarom is het belangrijk dat de professionele aandacht en inzet niet verslapt. Deze actuele ontwikkelingen worden meegenomen in de uitwerking en uitvoering van zowel het antiterrorismebeleid. Waar nodig zijn bestaande maatregelen verscherpt of aangepast. Dat staat in het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN), de beleidsreactie en de voortgangsrapportage van het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme die vandaag naar de Tweede Kamer zijn gestuurd.
De gebeurtenissen in Frankrijk en Tunesië van afgelopen vrijdag 26 juni bevestigen het huidige dreigingsbeeld. Ook in Nederland en andere Westerse landen zijn soortgelijke aanslagen al langere tijd voorstelbaar. De daders en de doelen die zij kiezen worden steeds diverser. Samen met de oproepen van de leiding van IS en Al Qa’ida om aanslagen te plegen, past dit in het beeld van een reële dreiging.
Complex beeld
De dreiging komt van zowel van individuen, die soms geïnspireerd raken door oproepen uit strijdgebieden, als van netwerken die (transnationaal) aangestuurd of gefaciliteerd worden. Ook maken sleeper cells deel uit van de dreiging, net als mogelijk ’kopieer-gedrag’ door verwarde personen. Vaak zijn de werelden van Nederlandstalige jihadstrijders in Syrië en Irak en van de ‘achtergebleven’ of teruggekeerde gelijkgezinden zeer nauw met elkaar verweven. Tegelijkertijd zijn Nederlandse binnenlandse netwerken op dit moment organisatorisch versnipperd. Dit zorgt voor een complex beeld en bevestigt dat de dreiging niet beperkt is tot uitreizigers en terugkeerders, maar ook afkomstig is van zogenoemde ‘thuisblijvers’.
Uitreizigers en terugkeerders
In totaal gaat het om ongeveer 200 Nederlandse uitreizigers naar Syrië en Irak. Van 32 jihadisten in Syrië en Irak is per 1 juni vastgesteld dat zij zijn omgekomen. Er zijn circa 35 personen teruggekeerd naar Nederland. De terugkeer naar Nederland lijkt in het eerste kwartaal van 2015 gestokt te zijn. Mogelijk wordt dat mede veroorzaakt door angst voor repercussies door ISIS.
Daarnaast bestaan er zorgen over de toenemende invloed van (politiek) salafisme in Nederland. Om beter inzicht te krijgen, maken AIVD en NCTV daarom een gezamenlijke analyse. Deze wordt samen met een kabinetsreactie na de zomer aan de Tweede Kamer toegestuurd.
Een effectieve mix van maatregelen
Het Actieprogramma bestaat uit maatregelen die de jihadistische beweging in Nederland bestrijden en verzwakken en radicalisering tegengaan. Door repressieve en preventieve maatregelen gecombineerd in te zetten, ontstaat er een effectieve mix die de huidige dreiging het hoofd kan bieden. Dit gebeurt zowel op lokaals als op nationaal niveau.
Zo staan er momenteel ca. 70 paspoorten gesignaleerd om uitreis naar strijdgebieden en buiten Nederland te bemoeilijken. Ook zijn er sinds november 2013 85 sociale uitkeringen stopgezet en zijn er 18 personen toegevoegd aan de nationale terrorismelijst. Bij de Raad van Kinderbescherming zijn 49 aan jihadisme gerelateerde kindzaken in onderzoek genomen sinds februari 2013. Op dit moment lopen in Nederland ruim 95 ’gewelddadige jihad-gerelateerde’ strafrechtelijke onderzoeken naar circa 145 personen. Deze maand heeft de rechtbank in Rotterdam een man veroordeeld tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 4 jaar voor het voorbereiden van een terroristisch misdrijf en het bezit en de handel in verboden wapens.
Tegelijkertijd wordt er op lokaal niveau ook ingezet op acties die de preventieve en persoonsgerichte aanpak versterken in gemeenten en regio’s. Met gemeenten waar de problematiek van radicalisering het grootst is, worden afspraken gemaakt om de ondersteuning van onderwijsinstellingen te versterken. Ook wordt verkend hoe met islamitische gemeenschappen kan worden samengewerkt om de weerbaarheid tegen extremisme te vergroten. Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van de expertise en netwerken van de expertise-unit sociale stabiliteit. Ook wordt in 9 gemeenten de opbouw ondersteund van strategische netwerken van gemeentemedewerkers, professionals uit het maatschappelijk middenveld en burgers.
Nieuwe wettelijke mogelijkheden
In diverse wetsvoorstellen worden aanvullende maatregelen voorgesteld om de nationale veiligheid te bewaken, radicalisering tegen te gaan en om te voorkomen dat de Nederlandse overheid ongewild terroristische organisaties ondersteunt.
– Het wetsvoorstel “Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding” voorziet onder meer in een meldplicht, een gebiedsverbod en een uitreisverbod ter bescherming van de nationale veiligheid. Het plan is dat dit wetsvoorstel nog deze zomer voor advies aan de Raad van State wordt gezonden.
– Dit wetsvoorstel wordt ondersteund met een wijziging van de Paspoortwet. Hiermee wordt geregeld dat paspoorten en identiteitskaarten van rechtswege vervallen bij het opleggen van een uitreisverbod. Dit voorstel is op 15 juni jl. in consultatie gegaan.
– Er wordt gewerkt aan twee wijzigingen van de Rijkswet op het Nederlanderschap. De eerste is ter verruiming van de mogelijkheden voor het ontnemen van het Nederlanderschap bij een veroordeling wegens een terroristisch misdrijf. Dit naar aanleiding van een motie van de VVD-fractie. De tweede wijziging voorziet in de mogelijkheid om het Nederlanderschap in te trekken in het belang van de nationale veiligheid. Het eerste voorstel ligt ter behandeling bij de Eerste Kamer. Het tweede voorstel ligt bij de Raad van State voor advies.
– Het wetsvoorstel “bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek”, waarover de Raad van State begin juni advies uitbracht geeft de mogelijkheid huurders die om een huisvestingsvergunning vragen te screenen op radicaal, extremistisch of terroristisch gedrag. Ook de procedure tot verwijdering van strafbare uitingen met jihadistische content van het internet (notice and take down) wordt verbeterd door middel van het wetsvoorstel Computercriminaliteit III. Het streven is dit wetsvoorstel kort na het zomerreces bij de Tweede Kamer in te dienen
– Tenslotte wordt een wetsvoorstel voorbereid dat de uitkering, toeslag of studiefinanciering direct beëindigt wanneer iemand is aangemerkt als onderkende uitreiziger. Het wetsvoorstel zal voor de zomer in consultatie gaan en naar verwachting na de zomer naar de Raad van State worden gezonden.
Internationale samenwerking
Het kabinet vindt het van groot belang dat de aanpak van gewelddadig jihadisme zich niet alleen richt op Nederland, maar dat Nederland ook internationaal een bijdrage levert. In de strijd tegen radicalisering leidt Nederland een Europese werkgroep om te komen tot een aanpak van radicale predikers die oproepen tot haat en geweld. Daarnaast speelt Nederland een belangrijke rol in het Global Counter Terrorism Forum (GCTF), een belangrijk multilateraal forum voor dialoog en uitwisseling van succesvolle voorbeelden ter voorkoming van radicalisering. Vanaf september 2015 zal Nederland het co-voorzitterschap van het GCTF overnemen van de Verenigde Staten.
