Maandag 27 mei bracht minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst een werkbezoek aan Zuid-Limburg met als gastheren gedeputeerden Noël Lebens (Leefbaarheid) en Erik Koppe (Volkshuisvesting). Aan het eind van de dag was er nog een ontmoeting met gouverneur Bovens over grensoverschrijdende samenwerking.
Aan het eind van de middag werd minister Stef Blok in het Gouvernement ontvangen door gouverneur Theo Bovens. Zij kregen daar de zogenaamde Kansenatlas aangeboden voor grensoverschrijdende samenwerking. De ‘Atlas van grensoverschrijdende kansen voor de aanpak van de gevolgen van demografische ontwikkeling’brengt voor grensregio’s in kaart op welke terreinen het kansrijk is om grensoverschrijdend samen te werken en hoe samenwerking zou kunnen bijdragen aan de aanpak van de gevolgen van vergrijzing, ontgroening, migratie en een dalende beroepsbevolking.
In de regio’s Zuid-Limburg, Tongeren, Aachen en Luik bestaan grote mogelijkheden voor de banenmarkt als er minder grensweerstanden zouden zijn. Er is in potentie een gemeenschappelijke arbeidsmarkt en een gemeenschappelijk verzorgingsgebied dat kansen biedt voor de inwoners en de bedrijven in de grensregio’s. Daarbij ligt de focus op het wegnemen van juridische, sociale en culturele (inclusief taal) barrières. Dat is de rol die de overheid samen met haar partners en hun collega’s aan de andere kant van grens nog sterker op wil pakken.
Aantrekkingskracht van de regio’s
Als de vier grensregio’s erin slagen om hun arbeidsmarkten door middel van grensoverschrijdende samenwerking te integreren, neemt het aantal beschikbare banen voor de inwoners van alle vier de regio’s fors toe. Op de lange termijn zal de werkloosheid in alle regio’s afnemen. Als grensbarrières op de arbeidsmarkt volledig zouden kunnen worden geslecht, zouden de regio’s door de toename van carrièrekansen zelfs een bovengemiddelde aantrekkingskracht op verhuizende huishoudens krijgen. Als het culturele, culinaire en natuuraanbod aan alle kanten van de grens beter zichtbaar wordt en beter wordt benut, neemt daarmee de aantrekkingskracht van de regio’s verder toe.
Atlas van kansen voor Zuid-Limburg, Tongeren, Luik en Aken
Dat is de conclusie van een onderzoek, de zogenaamde ‘Atlas van grensoverschrijdende kansen voor de aanpak van de gevolgen van demografische ontwikkeling’ die is opgesteld in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en het provinciaal bestuur van Limburg. Het ministerie van BZK heeft een programma Bevolkingsdaling. Dat programma houdt zich bezig met de aanpak van de gevolgen van demografische transitie. Aangezien veel van de krimp- en anticipeerregio’s aan de Nederlandse landsgrens liggen, heeft het ministerie zich de vraag gesteld in hoeverre grensoverschrijdende samenwerking wordt ingezet voor het behoud van leefbaarheid of daaraan kan bijdragen. In twee pilotregio’s is van start gegaan met een onderzoek genaamd ‘Atlas van grensoverschrijdende kansen’, te weten in de Achterhoek (provincie Gelderland)/Kreis Borken (Duitsland) en in de regio Zuid-Limburg/Aachen/ Tongeren. Andere regio’s waarvoor ook een Atlas wordt gemaakt zijn: Zeeuws Vlaanderen/Eeklo, de regio’s Oost-Groningen/Leer en Oost-Drenthe-Emsland.
Grensbarrières
De ‘Atlas van grensoverschrijdende kansen voor de aanpak van de gevolgen van demografische ontwikkeling’ brengt voor grensregio’s in kaart op welke terreinen het kansrijk is om grensoverschrijdend samen te werken en hoe samenwerking zou kunnen bijdragen aan de aanpak van de gevolgen van vergrijzing, ontgroening, migratie en een dalende beroepsbevolking. De bestaande grensbarrières zijn per deelgebied verschillend. Voor winkels of bezoek aan een zwembad zijn de grensbarrières kleiner dan voor werk of bezoek aan een ziekenhuis. De atlas maakt door middel van kaarten inzichtelijk welke kansen er ontstaan in de ideale situatie dat grensbarrières niet zouden bestaan. Daarbij laat het zien welke regio op welk gebied en op welke termijn het meeste baat heeft bij het slechten van de barrières. De drie hoofdonderwerpen die hierbij aan bod komen zijn: werken, wonen en voorzieningen (ziekenhuizen, onderwijs en winkelaanbod).
Agglomeratievoordelen
Uitgangspunt van de kansenatlas is het concept van de agglomeratievoordelen: de voordelen die een ruimtelijke concentratie van mensen en bedrijven biedt. Agglomeratievoordelen houden niet op bij de grens van een gemeente. Inwoners van bijvoorbeeld een landelijk gebied profiteren ook van het aanbod banen en voorzieningen van een nabijgelegen stad. Inwoners van deze stad kunnen profiteren van het aanbod natuur van de landelijke gemeente. Gemeenten in grensregio’s hebben echter te maken met grensbarrières, waardoor ze niet ten volle kunnen profiteren van de banen en voorzieningen die zich aan de andere kant van de grens bevinden. Dit maakt deze regio’s minder aantrekkelijk, wat bijvoorbeeld terug te zien is in de huizenprijzen. Door de grensbarrières te verlagen neemt zowel het aantal beschikbare voorzieningen als banen toe en neemt de aantrekkelijkheid voor de regio als geheel toe. Het effect van samenwerking tussen grensregio’s is in de Euregio Maas Rijn relatief groot vergeleken met andere grensregio’s in Nederland. Dat komt omdat er hier veel steden in eikaars nabijheid liggen waardoor men -meer dan in landelijke gebieden- van eikaars nabijheid kan profiteren en de positieve effecten van samenwerking ook relatief groter zijn.
Doel
Het doel van het ministerie is om per grensregio een atlas te maken die de gebruiker inspireert en stimuleert om grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden aan te gaan ofte intensiveren. De Atlas heeft zichtbaar gemaakt, hoeveel zowel Nederlands Limburg als haareuregionale buurregio’s als de BV Nederland op de diverse deelterreinen te winnen hebben bij grensoverschrijdende samenwerking.
Start met Zuid-Limburg
Het onderzoek is gestart bij Zuid-Limburg maar de Provincie is in gesprek met het ministerie over kansenatlassen in Midden- en Noord-Limburg. Er is gestart met Zuid-Limburg omdat hier de meeste verscheidenheid in buitenland bestaat. Er wordt naar gestreefd om grensweerstanden binnen vijf jaar verlaagd te hebben door een grotere bekendheid van eikaars banenmarkt. Dit gebeurt door eerst te werken – samen met binnen- en buitenlandse partnersaan een groter informatievoorziening en bekendheid bij werkzoekenden. Hierover is overleg met ministeries en instanties die soms door binnenlandse systemen niet vooruit komen.
