Mensen die bij gemeentelijke herindelingen betrokken waren oordelen achteraf mild over de gevolgen van deze herindelingen, zo blijkt uit onderzoek van de Nederlandse School voor Openbaar bestuur naar 39 herindelingen in de provincies Gelderland, Limburg en Overijssel. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de drie provincies. De provincies willen, gelet op hun verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het lokaal bestuur, lessen trekken uit de ontwikkelingen en resultaten op het gebied van gemeentelijke herindelingen
Conclusies algemene evaluatie
De belangrijkste conclusie van het algemene deel van de evaluatie is dat mensen die bij de herindeling betrokken waren en mensen die achteraf met de gevolgen van de herindeling worden geconfronteerd mild oordelen over die herindelingen. Dit geldt zowel in de situatie dat gemeenten zelf het initiatief tot herindeling hebben genomen, alsook wanneer de Provincie of het Rijk de drijvende kracht waren. Ook wanneer herindeling wordt bezien in relatie tot alternatieven, zoals een ambtelijke fusie of een intergemeentelijke samenwerking, is ruim tweederde van de respondenten van mening dat zij de herindeling het beste alternatief blijven vinden.
De tweede hoofdconclusie van het evaluatieonderzoek is dat herindeling in de eerste plaats organisatorische ambities realiseert. Herindeling draagt bij aan het vergroten van de bestuurskracht, het professionaliseren van de organisatie en het verbeteren van de dienstverlening aan de burger. De interne capaciteit verbetert, waardoor extern meer en betere resultaten worden geboekt. Met andere woorden herindeling zorgt voor versterking van de gemeente als entiteit en organisatie en verbetering van de taakuitoefening. Uit het onderzoek blijkt echter ook dat herindeling de relatie van de gemeente met de gemeenschap kan verminderen. De kans is groter dat de band met de burger verslechtert door herindeling, dan dat deze verbetert. Ookde herkenbare identiteit van de gemeente gaat er eerder op achteruit dan vooruit. Hieruit kan worden geconcludeerd dat herindeling geen oplossing is voor een democratisch tekort of een te grote afstand tot de burger.
Verdiepingsonderzoek Gelderse herindelingen
Uit het verdiepingsonderzoek naar herindelingen in Overijssel blijkt dat herindelingen regionaal zijn verweven. De effecten van een herindeling hebben namelijk niet alleen betrekking op de betrokken gemeenten, maar ook op de omgeving. Het is zaak om deze regionale verwevenheid een goede plekte geven in het proces. Uit het verdiepingsonderzoek blijkt dat gemeenten primair oog hebben voor hun eigen positie. Daarom heeft de provincie volgens de onderzoekers een taak de regionale dimensie in het oog te houden. De opgave voor de provincie is een rol te vinden die het afwachten van herindelingsvoorstellen van onderop overstijgt, zonder de verantwoordelijkheid voor herindelingen naarzich toe te trekken en overte nemen. Dit kan volgens de onderzoekers bijvoorbeeld door het opstellen van een regionale visie op bestuurlijke organisatie. De drie provincies zullen de resultaten van de lichte evaluatie ieder voor zich betrekken bij de ontwikkeling van hun beleid ten aanzien van lokaal bestuur.
