Nederlandse gemeenten zien het kabinetsbeleid als een bron van mogelijke schendingen op het gebied van integriteit. Nu zij als gevolg van dit beleid een aantal taken overgeheveld krijgen vanuit het Rijk en er door de bezuinigingen minder geld is om gemeentelijke taken uit te voeren, verwachten de gemeenten dat het aantal integriteitschendingen zal toenemen.
Door de toenemende werkdruk en de extra verantwoordelijkheden die ambtenaren toebedeeld krijgen, zal volgens de gemeenten het risico op belangenverstrengeling toenemen en komt de integriteit binnen de gemeentelijke organisatie onder druk te staan. Dit blijkt uit onderzoek van KPMG onder bestuurders van Nederlandse gemeenten. Bijna 40% van de onderzochte bestuurders verwacht dat de integriteitrisico’s zullen toenemen als gevolg van de bezuinigingen.
Bijna 60% vindt bovendien dat het risico van belangenverstrengeling bij Nederlandse gemeentebestuurders nog altijd groot is. Ongeveer 40% van de onderzochte bestuurders geeft aan dat de bezuinigingen binnen de gemeenten leiden tot een toename van de integriteitrisico’s. Van de onderzochte bestuurders vind 75% dat de extra verantwoordelijkheden en de veranderde geldstromen kunnen leiden tot een vergroot risico op het gebied van integriteit.
Uit het onderzoek van KPMG blijkt dat de onderzochte gemeenten in het algemeen veel aandacht besteden aan integriteit. Ruim 70% geeft aan dat binnen de gemeentelijke organisatie nog altijd aandacht is voor integriteit. Zo geeft ruim 70% aan dat het in de werkomgeving gebruikelijk is om tijdens reguliere werkoverleggen dilemma’s met elkaar te bespreken. “Als het bespreken van dilemma’s een gewoonte is binnen een organisatie, vergroot dit de kans op het vroegtijdig ontdekken van eventuele misstanden of bijna misstanden”, zegt Jantje de Bie van KPMG Integrity.
De Bie: “Het bespreken van dilemma’s en de bespreekbaarheid in het algemeen is een belangrijk middel dat bijdraagt aan integriteit omdat medewerkers en leidinggevenden dan met elkaar een norm bepalen en vaststellen. Dit vergroot de uniformiteit in handelen, schept duidelijkheid in wat er van medewerkers binnen de gemeenten wordt verwacht en verbetert het lerend vermogen van een organisatie.”
Volgens De Bie ontbreekt het vandaag de dag bij veel (gemeentelijke) organisaties aan interne kritiek en wordt de leiding in beperkte mate uitgedaagd bij besluiten die worden genomen. De Bie: “Het gebrek hieraan vormt de grootste bedreiging voor het integer handelen binnen gemeenten. Het bespreken van dilemma’s blijkt bij de meeste gemeenten in het algemeen als positief te worden ervaren, maar het elkaar aanspreken op beslissingen of handelingen is veel minder vaak aan de orde.
Iets meer dan 20% van de onderzochte bestuurders geeft aan dat mensen zich op hun gemak voelen om geconstateerde overtredingen aan de orde te stellen. Medewerkers zorgen er in het algemeen voor dat de overtredingen op de werkvloer aan het licht komen. Als zij zich niet veilig voelen om overtredingen te melden kunnen misstanden ongestraft blijven gebeuren omdat ze in beperkte mate via andere kanalen worden ontdekt. Minder dan 40% vindt dat tegenspraak georganiseerd wordt in de eigen werkomgeving.
Ruim 30% is overigens van mening dat tegenspraak niet gewaardeerd wordt. Op het moment dat mensen elkaar gaan aanspreken op gedrag, leidt dit tot een mondelinge afstemming over de gewenste normen en waarden. Elkaar aanspreken bevestigt gewenst gedrag, vergroot de alertheid en bovendien het bewustzijn binnen organisaties om de afgesproken normen na te leven. Daarmee wordt voorkomen dat een ‘doofpotcultuur’ ontstaat, waarbij geschillen en misstanden niet worden uitgesproken.”
