Het Rijk heeft in 2016 voor 2,4 miljard euro aan dividend ontvangen. Dat is ruim de helft minder dan in 2013. Vooral de winstuitkering uit aardgasbaten nam af. Van de in de crisis genationaliseerde financiële instellingen ontving het Rijk de afgelopen jaren juist meer dividend. Dat meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers.
De totale aardgasbaten bestaan onder meer uit dividenduitkeringen van de bedrijven die betrokken zijn bij de olie- en gaswinning, Energie Beheer Nederland (EBN) en GasTerra. Deze ondernemingen keerden in 2008 nog bijna 3,3 miljard euro uit aan de staat, in 2013 ruim 2,3 miljard euro. In 2016 was dat bedrag gedaald tot 0,3 miljard euro. Met het dichtdraaien van de gaskraan nemen ook de inkomsten uit aardgas af. Daarnaast drukken ook de lagere gasprijzen de inkomsten.
Genationaliseerde financiële instellingen leveren juist meer op
Tijdens de financiële crisis heeft de overheid enkele in nood verkerende financiële instellingen genationaliseerd. Het gaat om ABN AMRO, ASR, SNS REAAL en het daarvan afgesplitste Propertize. Sinds 2011 ontvangt de overheid van deze deelnemingen dividend. ABN AMRO keerde sinds 2011 het meeste uit, 2,2 miljard euro (2011–2016).
Deze dividenduitkeringen zijn van tijdelijke aard, aangezien de overheid in 2015 is begonnen met het stapsgewijs verkopen van de staatsdeelnemingen. Met de dividendopbrengsten wordt een deel van de verleende staatssteun terugverdiend. De overnamekosten en kapitaalinjecties van ABN AMRO en ASR verhoogden het overheidstekort destijds met 3,1 miljard euro. De steunmaatregelen voor SNS REAAL en het daarvan afgesplitste Propertize kostten de overheid 1,1 miljard euroin 2013.
Overige dividenduitkeringen
Naast het dividend van de aardgasbaten en van de financiële instellingen zijn ook de uitkeringen van De Nederlandsche Bank (DNB) een aanzienlijke inkomstenbron voor de schatkist. De uitkeringen van DNB zijn de laatste twee jaren echter afgenomen. Het monetaire beleid zet de winstgevendheid van de centrale bank onder druk. In plaats van dividend uit te keren, heeft DNB een deel van de winst gereserveerd. In 2016 keerde de centrale bank slechts 0,2 miljard euro aan dividend uit, terwijl het dividend in 2014 nog bijna 1,1 miljard euro bedroeg.
Bijna negentig procent van de dividendopbrengst van het Rijk in 2016 wordt uitgekeerd door slechts negen ondernemingen. Van de zogenoemde permanente staatsdeelnemingen brachten vooral de Gasunie (verantwoordelijk voor het transport van aardgas), luchthaven Schiphol en stroomnetbeheerder Tennet veel dividend op. Zij keerden gezamenlijk 0,7 miljard euro uit aan het Rijk. Bij permanente deelnemingen vindt het kabinet het wenselijk via een aandelenbelang invloed op een onderneming te houden. De overheid heeft niet het voornemen om deze aandelen te verkopen.
