De Nationale ombudsman concludeert uit een onderzoek uit eigen beweging dat de gemeente Enschede zich niet als een betrouwbare overheid opstelt door burgers die een aanvraag om bijstand willen doen niet volledig te informeren en door doelbewust informatie achter te houden. Aanleiding voor het onderzoek waren diverse signalen die de ombudsman ontving over de bijstandsverlening door de gemeente Enschede. Vooral de behandeling van bijstandsaanvragen van mensen van 27 jaar en ouder sprongen in het oog. Hoewel de ombudsman de overwegingen van de gemeente kan volgen om selectief informatie te verstrekken, komt hij tot het oordeel dat de gedraging van de gemeente in strijd is met het vereiste van betrouwbaarheid.
Vanaf 2012 geldt voor bijstandsaanvragers die jonger zijn dan 27 jaar een wettelijk verplichte zoektermijn van vier weken. Pas na deze zoekperiode naar werk en/of opleiding kunnen zij een aanvraag doen om een bijstandsuitkering. Voor de groep mensen van 27 jaar en ouder geldt deze wettelijke verplichting niet, omdat het dan vaker gaat om mensen die meer moeite hebben met werk vinden, in de regel geen opleiding meer volgen, allerlei verplichtingen zijn aangegaan en eventueel ook zorg voor kinderen hebben.
Oordeel consulent
De gemeente Enschede vraagt de bijstandsaanvrager van 27 jaar of ouder om eerst zelf naar werk en/of opleiding te zoeken gedurende vier weken. De mogelijkheid om dan wel direct een bijstandsuitkering aan te vragen wordt alleen actief aangeboden als dat naar de inschatting van de consulent nodig is. Een aandachtspunt hierbij is ook het recht op voorschot, dat ontstaat binnen vier weken na het doen van een aanvraag. De gemeente laat het aan het oordeel van de consulent over of een voorschot nodig is.
Verschil in behandeling burgers
Het feit dat de gemeente Enschede burgers van 27 jaar en ouder die bijstand aanvragen in veel gevallen niet zelf wijst op de mogelijkheid direct een aanvraag in te dienen, kan leiden tot een verschil in behandeling van verschillende groepen burgers. Mondige burgers met voldoende kennis over hun rechten en plichten zullen zo eerder hun recht op een uitkering kunnen doen gelden dan minder zekere burgers die niet goed weten hoe het zit. De vraag is dan of de gemeente met haar beleid wel de juiste mensen ‘raakt’.
Geen oog voor financiële problemen
Het lijkt een mooi effect dat de werkwijze van de gemeente Enschede leidt tot minder uitgaven aan bijstand, maar de financiële problemen waartoe dit bij sommige burgers kan leiden zijn minder zichtbaar. In de huidige werkwijze komt het recht op een wettelijk voorschot pas veel later in beeld en de behandeling van de bijstandsaanvraag neemt een langere periode in beslag. Dit betekent dat burgers een langere periode zonder inkomen moeten overbruggen, hierdoor kunnen schulden ontstaan en betalingsachterstanden optreden. Voor deze effecten heeft de gemeente Enschede, naar het oordeel van de Nationale ombudsman, te weinig oog.
