Elke gemeente wordt in staat gesteld om voor het eind van het jaar te beschikken over een voorziening die een sluitende aanpak regelt voor de problematiek van verwarde personen. Justitie, politie, geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en andere betrokken instanties gaan daarin nauw met elkaar samenwerken. Voor verwarde personen wordt een persoonlijk plan opgesteld. Als ze geen zorgverzekering hebben wordt dat door gemeenten en zorgverzekeraars geregeld. Dit zijn de hoofdlijnen van een plan van aanpak dat minister Edith Schippers (VWS) vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.
In verband met het debat in de Tweede Kamer deze week over het rapport van de Commissie-Hoekstra heeft Schippers besloten de hoofdlijnen van het plan van aanpak alvast met de Tweede Kamer te delen. De komende tijd wordt het plan nader uitgewerkt, maar er wordt al wel mee aan de slag gegaan. Voor de begrotingsbehandelingen van VenJ en VWS stuurt Schippers een stand van zaken naar de Tweede Kamer.
Schippers had de Tweede Kamer in mei van dit jaar toegezegd nog voor de zomer met dit plan van aanpak te komen. In de afgelopen weken heeft zij hierover intensief contact gehad met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), patiënten, instellingen en professionals in de GGZ, Zorgverzekeraars Nederland, de Federatie Opvang, de Nationale Politie en met verschillende collega-bewindslieden (VenJ, BZK en SZW).
Het betreft een hardnekkig probleem met vele verschillende oorzaken dat al jaren speelt. Betrouwbare cijfers over de omvang van de groep verwarde personen zijn nog niet beschikbaar. De groep is ook zeer divers. Het gaat om mensen die verward gedrag vertonen, vaak kwetsbaar zijn en die te kampen hebben met verschillende aandoeningen of beperkingen (psychisch, licht verstandelijk beperkt, dementie of verslaving) of verschillende levensproblemen (schulden, dakloosheid, verlies van dierbaren, gebrek aan participatie, onverzekerdheid of illegaliteit). Vaak is er sprake van een combinatie van problemen. Door hun gedrag veroorzaken ze overlast en kunnen ze een (acuut) gevaar vormen voor zichzelf of hun omgeving. Voor veel verwarde mensen geldt dat zij niet makkelijk zelf de weg naar hulp weten te vinden, daarom vragen, of de zorg juist opzettelijk mijden.
Het plan van Schippers gaat erin voorzien dat op lokaal niveau, onder regie van gemeenten, een sluitende aanpak voor de problematiek komt. De afgelopen jaren is het ggz-beleid ook meer gericht op preventie en vroegsignalering. Door de opzet van de sociale wijkteams, door de praktijkondersteuner ggz bij de huisarts die drempelloos toegankelijk is voor iedereen, door verlegging van het accent van opname naar het vanaf een vroeg stadium begeleiden van mensen in de thuissituatie door de zogenaamde FACT teams en de inzet van de generalistische basis ggz, wordt beoogd de kwaliteit van zorg te verbeteren en escalatie te voorkomen.
Belangrijk uitgangspunt is verder dat wanneer er geen sprake is van strafbare feiten deze mensen niet in een justitieel traject terecht komen. Dit om traumatisering, stigmatisering en daardoor meer problemen te voorkomen. Bij de uitvoering van het plan van aanpak zal dan ook worden samengewerkt met de stichting Samen Sterk zonder Stigma.
Op hoofdlijnen kent het plan van aanpak de volgende onderdelen:
- Elke gemeente wordt in staat gesteld om voor het eind van het jaar te beschikken over een voorziening die na professionele beoordeling ervoor zorgt dat – bij geen strafbare feiten – verwarde personen snel zorg en ondersteuning krijgen. Deze voorziening staat in rechtstreekse verbinding met de regionale ‘veiligheidshuizen’ (samenwerkingsverbanden van partijen uit strafrechtketen, zorgketen, gemeentelijke partners en bestuur met als doel het terugdringen van overlast, huiselijk geweld en criminaliteit) waarin de deelname van de geestelijke gezondheidszorg geborgd gaat worden.
- Alle verwarde personen die in beeld komen, krijgen vervolgens een op de specifieke behoefte afgestemde persoonlijke aanpak.
- Er komt een sluitende keten van verzekerde zorg. Wanneer niet na te gaan is of een verward persoon is verzekerd, dan gaat – of de persoon dat wil of niet – de gemeente waarin hij is aangetroffen gelden als verblijfplaats. Hiermee kan direct een zorgverzekering worden afgesloten.
- Bij de uitwerking van het plan van aanpak kunnen gemeenten aangeven op welke punten zij ‘improvisatieruimte’ nodig hebben om problemen op te lossen.
- Huidige wetgeving (BOPZ) biedt geen mogelijkheden om zonder vastgestelde geestesstoornis een verward persoon gedwongen op te nemen. Schippers onderzoekt of het mogelijk is om zo’n persoon kortdurend ter observatie op te nemen in een psychiatrisch ziekenhuis: een ‘time-out procedure’. Dit om bij twijfel over de diagnose een completer beeld van betrokkene te krijgen, waaronder het inwinnen van informatie bij de familie. Een dergelijke ingreep moet zeer zorgvuldig worden afgewogen, omdat het gaat om vrijheidsbeneming van mensen die geen strafbare feiten hebben gepleegd. In de Tweede Kamer ligt op dit moment een wetsvoorstel (Wet verplichte ggz) die verplichte behandeling, naast verplichte opname, mogelijk maakt.
- Een aanjaagteam gaat de voortgang van de uitvoering van het plan van aanpak strak monitoren, en voor eventuele hobbels daarbij oplossingen aandragen.
